بررسی تطبیقی دلالت "عنوان" در شعر شش شاعر فارسی و عربی معاصر (نیما، شاملو، شفیعی کدکنی، سیاب، مقالح و درویش)

عنوان سابقه ای طولانی در آثار ادبی فارسی دارد لیکن در تحقیقات ادبی کمتر به موضوع عنوان و سیر تحول آن در ادب فارسی پرداخته شده است در حالی که در پژوهش های زبان و ادبیات عربی این موضوع از سابقه ای طولانی برخوردار است. عنوان ساختاری است که از زبان تشکیل می شود و زبان نظامی از نشانه ها است که دانش نشانه شناسی به برررسی و تحلیل آن می پردازد. بنابراین، از دیدگاه نشانه شناسان، نشانه شناسی مناسب ترین رویکردی است که پژوهشگر می تواند با استفاده از آن، عنوان را بررسی و تحلیل کند، زیراکه رویکرد نشانه شناسی به پژوهشگر این امکان را می دهد تا به متن وارد شود و نشانه ها به تصاویر و دلالت ها را تبدیل کند. به عقیده ی محققان، عنوان یک متن، نخستین اشاره ای است که مخاطب متوجه آن می شود و کلید دلالت گری است که ساختار متن را در یک یا چند کلمه خلاصه می کند. و از طریق آن، خواننده به منظور کشف دلالت ها و مفاهیم و گشودن رمزها و سمبل های آن، وارد اعماق متن می شود و امکان شناسایی مضمون متن و رابطه ی آن با عنوان را پیدا می کند. روش این تحقیق، توصیفی- تحلیلی با رویکرد نشانه شناسی ساختارگرا است که نشانه شناسانی مانند پیرس، دوسوسور، فروید، پارت، ژنت، گرماس و دیگرانی که به آن در آثار خود پرداخته اند، بر این اساس رابطه دال و مدلولی عنوان و محتوا در شعر شش شاعر فارسی و عربی معاصر (نیما، شاملو، شفیعی کدکنی، سیاب، مقالح و درویش) بررسی شده است. در بررسی تطبیقی عنوان های شعری مشابه در اشعار شاعران مورد نظر که با مضامین"شب، سرود، رثا و نامه" سروده شده است، انواع دلالت های عناوین و رابطه میان عنوان و متن مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است؛ و سرانجام رمز و دلالت عناوین مشابه در این اشعار مشخص شده است. نتایج به دست آمده از تحقیق، حاکی از آن است که از طریق بررسی یک متن می توان به دلالت اصلی عنوان آن دست یافت؛ چون در بیشتر عناوین، ظاهر عنوان با مضمون متن متفاوت است. اما با بررسی و تحلیل متن، رابطه میان عنوان و متن مشخص می شود. همچنین در تحلیل عناوین اشعار شاعران مذکور در ابتدا واژه های برخی از عناوین با همدیگر یکسان می نمود اما با تحلیل و بررسی آنها و رابطه شان با متن آشکار شد که دلالت هر عنوانی با عنوان دیگر متفاوت است، بنابراین، می توان چنین نتیجه گرفت که در هر متنی عنوان ارتباطی تنگاتنگ و پیوسته با محتوا و مضامین موجود در متن دارد و بدون بررسی و تحلیل در اعماق متن، نمی توان به دلالت دقیق یک عنوان دست یافت.